Binnenkort verschijnt het boek Duurzame landbouw en de vrije markt. Daar zit een spanningsveld tussen. En, spoiler, zolang we onze ecosysteemdiensten niet verdisconteren in de prijs (waardoor de boeren hun land en de biodiversiteit kunnen waarborgen) en niet inbedden in onze samenleving, zal de natuur het altijd verliezen. Altijd!
Biodiversiteit is niet alleen een verhaal van de grutto, een aantal wilde bijen of volksgezondheid, het is de grondslag van ons bestaan. Ons eten en ook bijna alle industrieën bestaan uiteindelijk bij de gratie van de ecosysteemdiensten die planeet Aarde ons levert. Elke CEO zou de continuïteit van zulke bedrijfsvoorwaarden zorgvuldig waarborgen, alleen in het geval van de BV Aarde gaat de vrije markt voor een free lunch. Planeet Aarde stelt geen eisen en onderhandelt niet. Die geeft, onvoorwaardelijk. Of toch niet? Komt de vinger nu op de zere plek te liggen en blijken grondstoffen en ecosysteemdiensten uiteindelijk geen free ride? Dienen we ons huidige systeem aan te passen?
Het boek komt uit op een moment dat de discussie verhit is. De biodiversiteit is at stake, de boeren bevinden zich in een spagaat en er staat werkelijk veel op het spel. Als het aan de regering lijkt te liggen, zetten we het boerenbedrijf direct aan de straat. Ik ben niet enige die dat kortzichtig vindt. Het probleem is niet per se het boerenbedrijf, het is hoe wij de agrarische sector hebben verankerd in ons economische systeem en in onze maatschappij. Boeren verdienen te weinig om werkelijk zorg voor de Aarde te kunnen dragen, ze hebben de kneepjes van dat vak niet altijd meer in the pocket én ze worden daarin niet gesteund. Niet door de markt, niet door de overheid en niet door de banken.
Het boek Duurzame landbouw & de vrije markt vliegt de discussie aan vanuit – de titel zegt het al – de vrije markt. Wie draagt zorg voor de planeet Aarde, in een systeem waar prijs en volume leidend zijn? De posities van de verschillende partijen komen aan bod – de boer, de consument, de keten – en de auteur Erwin van Woudenberg heeft specifieke aandacht voor de rol van merken. Hij verdiept het begrip duurzaamheid en relateert het aan thema’s als de werking van het consumentenbrein, de kracht van merkbeleving, impact per hectare en de macht van de prijs.
Van Woudenberg zoekt in dit boek naar oplossingen binnen het huidige systeem van de vrije markt. Hij poneert er twee. (1) Hij pleit voor een belangrijkere rol voor merken; het zijn de merken die een rol kunnen spelen bij de beslismomenten van de consument en die ecosysteemdiensten een plek kunnen geven. (2) Hij introduceert het begrip impact per hectare om de noodzakelijke invulling te geven aan het begrip duurzaamheid. Hij pleit ervoor om dit te meten via ecosysteemdiensten, zeven in totaal: biodiversiteit, luchtkwaliteit, klimaat, landgebruik, bodemkwaliteit, waterkwaliteit en waterverbruik. Het zijn de indicatoren voor duurzaam landgebruik. Die leveren uiteindelijk het continuum, de circulaire krachten die de aarde in staat stellen zich te hernieuwen en garanderen haar ecosysteemdiensten.
Een niet onbelangrijke reden voor mij om Duurzame landbouw & de vrije markt uit te geven, is dat dit boek een ander licht werpt op de huidige landbouwdiscussie. Het marketingperspectief is een aspect dat in de discussies niet vaak expliciet aan de orde komt. Hier wel. Van Woudenberg, tot voor kort Lector Innovatief ondernemen met de natuur aan de HAS, bundelt hier tien jaar ervaring uit de praktijk en het onderwijs. Het boek komt op het juiste moment nu herziening van de agrarische sector actueel is.
Naast deze dynamiek in de keten is er de noodzaak voor een waakzame overheid, met kennis van zaken die de lange termijn overziet en die begrijpt dat de boerensector in de uitverkoop doen een desastreus verhaal van het kind en het badwater is. Het gaat niet louter om een paar – ingrijpende – maatregelen en het managen van cijfers, de discussie moet gaan over een systeemwijziging, een slag naar duurzame landbouw, een zinvolle transitie. Op die manier kunnen de krachten zich bundelen en komen we een stap in de goede richting. Want uiteindelijk vindt alles zijn oorsprong in onze planeet Aarde.
Het boek Duurzame Landbouw & de vrije markt ligt vanaf 9 september in de boekhandel.